Tục cúng đầy tháng (cúng Mụ) là một trong nhiều nghi lễ, tập tục gắn liền với cuộc đời của mỗi con người và nó còn là nét đẹp của dân tộc Việt. Cúng đầy tháng là nghi lễ thông báo sự có mặt của một thành viên mới trong gia đình, có nghĩa là có một thế hệ mới bắt đầu.
Tục cúng đầy tháng (cúng Mụ) là một trong nhiều nghi lễ, tập tục gắn liền với cuộc đời của mỗi con người và nó còn là nét đẹp của dân tộc Việt. Cúng đầy tháng là nghi lễ thông báo sự có mặt của một thành viên mới trong gia đình, có nghĩa là có một thế hệ mới bắt đầu.
“Đây là một trong những tín ngưỡng dân gian mang dấu ấn tín ngưỡng thờ Mẫu, hy vọng con người ta phải nhớ về cội nguồn. Ngoài ra nó còn biểu hiện những mong ước tốt đẹp của thế hệ trước đối với thế hệ kế tiếp” (theo “Văn khấn cổ truyền Việt Nam”, nhà xuất bản Hồng Đức).
Nguồn gốc của tục cúng đầy tháng.
Tháng đầu sau khi em bé được sinh ra cũng là giai đoạn ở cữ của sản phụ, do đó khi kết thúc tháng đầu cũng là sự kết thúc của giai đoạn khó khăn nhất không chỉ đối với bé mà với cả bà mẹ thời hậu sản.
Những tín ngưỡng dân gian ngày xưa quy ước đàn bà ở cữ và con chưa đủ tháng thường không được ra khỏi nhà và tránh tiếp xúc với người khác. Do đó ngày đầy tháng cũng là ngày đầu tiên gia đình trình với nội – ngoại, họ hàng và những người thân quen về thành viên mới. Vì thế lễ đầy tháng cũng có thể coi như chứng nhận của xã hội về sự tồn tại của một con người, để được nâng niu, chúc tụng, để cộng đồng có trách nhiệm giúp đỡ, cưu mang, che chở.
Nguồn gốc của tục cúng Mụ.
Theo quan niệm dân gian của cộng đồng người Việt, đứa trẻ được sinh ra là do các vị Đại Tiên (Bà chúa Đầu thai) mà trực tiếp là 12 Tiên Nương (12 Bà Mụ) nặn ra. Mỗi bà Mụ sẽ có trách nhiệm nặn ra một bộ phận cho đứa trẻ như mắt, mũi, tay, chân, tóc,… xấu hay đẹp cũng là do Mụ nặn ra cả. Vì vậy, khi đứa trẻ đầy cữ (ba ngày tuổi), đầy tháng (một tháng tuổi) hay thôi nôi (một năm tuổi) thì bố mẹ, ông bà phải bày tiệc cúng Mụ để tạ ơn các Bà Mụ đã mang đứa trẻ đến với gia đình và cầu xin các Mụ ban cho đứa trẻ mọi điều may mắn tốt lành.
Như vậy, lễ cúng đầy tháng cho bé là một trong những lễ cúng Mụ và trong lễ này, ngoài việc chuẩn bị đồ ăn, thức uống để chiêu đãi khách khứa, gia chủ còn phải chuẩn bị mâm lễ vật cung kính 12 Bà Mụ và 3 Đức Ông.
Trong ngày cúng Mụ, sau khi thắp hương và dâng lễ vật lên các Bà Mụ, các Đức Ông thì một số gia đình còn thực hiện nghi thức khai hoa và nghi thức đặt tên cho đứa trẻ. Trong lễ khai hoa mọi người đặt trẻ ở trên bàn giữa, người lớn trong họ sẽ thắp hương và mở lời xin phép khai hoa. Sau đó người chủ lễ sẽ bồng đứa trẻ trên tay, đồng thời cầm một cành hoa quơ qua quơ lại miệng bé và đọc những lời cầu chúc mang ý nghĩa tốt đẹp:
“Mở miệng ra cho có bông, có hoa,
Mở miệng ra cho kẻ thương, người nhớ,
Mở miệng ra cho có bạc, có tiền,
Mở miệng ra cho xóm giềng quý mến…”
Cách thức bày lễ.
Bày lễ cúng Mụ mang tính chất thành kính, văn hóa và nghệ thuật. Bàn lễ cúng Mụ nên được bày biện một cách hài hòa, cân đối với những lễ vật dâng Bà Mụ chúa (Bà Chúa Đầu Thai) để ở chính giữa phía trên của hương án, lễ vật dâng 12 Bà Mụ phải chia thành 12 phần giống nhau, lễ mặn cùng hương, hoa, nước để ở trên cùng còn mâm tôm, cua để phía dưới. Sau khi bố hoặc mẹ đứa bé thắp ba nén hương thì bế cháu bé ra trước án khấn.
Hy vọng những thông tin trên đây đã giúp bạn hiểu hơn về nguồn gốc của cúng đầy tháng cho bé.